กฎหมายตราสามดวง เกิดขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์

พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้าฯ ให้รวบรวมและชำระกฎหมายเก่าที่มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา นำมารวบรวมเป็นหมวดหมู่ เป็นสัดเป็นส่วน รวมได้ 26 ส่วน เมื่อสำเร็จแล้ว ทรงประทับดวงตรา 3 ดวง คือ ตราพระราชสีห์ ตราพระคชสีห์ และตราบัวแก้ว ไว้เป็นสำคัญ จึงเรียกว่า “กฎหมายตราสามดวง” เผยแพร่ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2348

กฎหมายตราสามดวง ถือเป็นกฎหมายฉบับแรกของกรุงรัตนโกสินทร์ สะท้อนให้เห็นถึงโครงสร้างสังคมไทยสมัยนั้นที่ยึดถือระบบศักดินา กำหนดสิทธิ หน้าที่ และความรับผิดชอบของแต่ละชนชั้นอย่างชัดเจน ครอบคลุมประเด็นต่างๆ เช่น กฎหมายอาญา กฎหมายแพ่ง กฎหมายครอบครัว กฎหมายมรดก ฯลฯ

ความเป็นมา:

• กฎหมายตราสามดวง หรือ ประมวลกฎหมายรัชกาลที่ 1 เป็นกฎหมายฉบับแรกของกรุงรัตนโกสินทร์
• พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้าฯ ให้รวบรวมและชำระกฎหมายเก่าที่มีมาแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา
• แล้วนำมารวบรวมเป็นหมวดหมู่ เป็นสัดเป็นส่วน รวมได้ 26 ส่วน
• เมื่อสำเร็จแล้ว ทรงประทับดวงตรา 3 ดวง คือ ตราพระราชสีห์ ตราพระคชสีห์ และตราบัวแก้ว ไว้เป็นสำคัญ จึงเรียกว่า “กฎหมายตราสามดวง”
• เผยแพร่ครั้งแรกในปี พ.ศ. 2348

สาระสำคัญ:

• กฎหมายตราสามดวง สะท้อนให้เห็นถึงโครงสร้างสังคมไทยสมัยนั้นที่ยึดถือระบบศักดินา
• แบ่งชนชั้นเป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ คือ ชนชั้นผู้ปกครอง และชนชั้นผู้ถูกปกครอง
• กฎหมายกำหนดสิทธิ หน้าที่ และความรับผิดชอบของแต่ละชนชั้นอย่างชัดเจน
• เนื้อหาครอบคลุมประเด็นต่างๆ เช่น กฎหมายอาญา กฎหมายแพ่ง กฎหมายครอบครัว กฎหมายมรดก ฯลฯ

ตัวอย่างเนื้อหา:

• กฎหมายอาญา: กำหนดโทษสำหรับความผิดต่างๆ เช่น ลักทรัพย์ ฆ่าคน ทำร้ายร่างกาย ฯลฯ
• กฎหมายแพ่ง: กำหนดเรื่องสัญญา หนี้สิน การซื้อขาย การเช่าทรัพย์สิน ฯลฯ
• กฎหมายครอบครัว: กำหนดเรื่องการสมรส การหย่าร้าง สิทธิและหน้าที่ของสามีภรรยา ฯลฯ
• กฎหมายมรดก: กำหนดวิธีการแบ่งมรดก สิทธิของทายาท ฯลฯ

ความสำคัญ:

• กฎหมายตราสามดวง เป็นรากฐานสำคัญของระบบกฎหมายไทยในปัจจุบัน
• แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาและวัฒนธรรมไทยในอดีต
• เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่มีคุณค่า