สิ่งที่ใช้เป็นเกณฑ์หลักในการแบ่งยุคสมัยเป็น ยุคก่อนประวัติศาสตร์ และ ยุคประวัติศาสตร์ คือ การมีตัวอักษร
- ยุคก่อนประวัติศาสตร์ หมายถึง ช่วงเวลาที่มนุษย์ยังไม่รู้จักการประดิษฐ์ตัวอักษรเพื่อใช้บันทึกเรื่องราว การศึกษาเรื่องราวในยุคนี้จึงต้องอาศัยหลักฐานทางโบราณคดี เช่น เครื่องมือเครื่องใช้ ซากโบราณสถาน ภาพเขียนบนผนังถ้ำ ฯลฯ
- ยุคประวัติศาสตร์ หมายถึง ช่วงเวลาที่มนุษย์เริ่มมีการใช้ตัวอักษรในการสื่อสาร บันทึกเหตุการณ์ ความรู้ ทำให้สามารถศึกษาเรื่องราวในอดีตได้อย่างละเอียดและแม่นยำ
อย่างไรก็ตาม การแบ่งยุคสมัยนี้อาจไม่สอดคล้องกันในทุกภูมิภาค เพราะแต่ละสังคมหรืออารยธรรมมีการพัฒนาไม่เท่าเทียมกัน ตัวอย่างเช่น อารยธรรมในตะวันออกกลางมีการใช้ตัวอักษรเร็วกว่าอารยธรรมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ดังนั้น ยุคประวัติศาสตร์ของอียิปต์จึงเริ่มต้นประมาณ 3100 ปีก่อนคริสตกาล แต่ยุคประวัติศาสตร์ของนิวกินีเพิ่งเริ่มต้นเมื่อประมาณปี ค.ศ. 1870 เท่านั้น
นอกจากตัวอักษรแล้ว นักประวัติศาสตร์และนักโบราณคดียังใชเกณฑ์อื่นๆ ในการแบ่งยุคสมัย เช่น
- เทคโนโลยี เช่น ยุคหิน ยุคสำริด ยุคเหล็ก
- การดำรงชีพ เช่น ยุคกึ่งเร่ร่อน ยุคเกษตรกรรม
- รูปแบบสังคม เช่น สังคมโบราณ สังคมศักดินา สังคมประชาธิปไตย
การแบ่งยุคสมัยเหล่านี้เป็นประโยชน์ต่อการศึกษาประวัติศาสตร์ ช่วยให้นักเรียนนักศึกษา ประชาชนทั่วไป เข้าใจพัฒนาการของมนุษยชาติ เรียนรู้จากอดีต และนำไปประยุกต์ใช้กับปัจจุบันได้
