บทอาขยาน “วิชาเหมือนสินค้า” นับเป็นบทประพันธ์ที่เปี่ยมไปด้วยคติสอนใจและภาพพจน์ที่งดงาม โดยเปรียบเทียบการแสวงหาความรู้กับการเดินทางไปยังเมืองไกลเพื่อซื้อสินค้าอันมีค่า บทอาขยานนี้ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของความเพียรพยายาม ความมุ่งมั่น และการใช้สติปัญญาในการเรียนรู้

วิชาเหมือนสินค้า
 อันมีค่าอยู่เมืองไกล
 ต้องยากลำบากไป
 จึงจะได้สินค้ามา


  จงตั้งเอากายเจ้า
 เป็นสำเภาอันโสภา
 ความเพียรเป็นโยธา
 แขนซ้ายขวาเป็นเสาใบ


  นิ้วเป็นสายระยาง
 สองเท้าต่างสมอใหญ่
 ปากเป็นนายงานไป
 อัชฌาสัยเป็นเสบียง


  สติเป็นหางเสือ
 ถือท้ายเรือไว้ให้เที่ยง
 ถือไว้อย่าให้เอียง
 ตัดแล่นเลี่ยงข้ามคงคา


  ปัญญาเป็นกล้องแก้ว
 ส่องดูแถวแนวหินผา
 เจ้าจงเอาหูตา
 เป็นล้าต้าฟังดูลม


  ขึ้เกียจคือปลาร้าย
 จะทำลายให้เรือจม
 เอาใจเป็นปืนคม
 ยิงระดมให้จมไป


  จึงจะได้สินค้ามา
 คือวิชาอันพิสมัย
 จงหมั่นมั่นหมายใจ
 อย่าได้คร้านการวิชา

ความหมายโดยรวม

บทอาขยานนี้ต้องการสื่อให้เห็นว่า ความรู้เปรียบเสมือนสินค้าที่มีค่า ซึ่งไม่ได้หาได้ง่าย แต่ต้องใช้ความพยายามอย่างมากในการแสวงหา โดยเปรียบเทียบร่างกายของผู้เรียนเป็นเรือที่แล่นไปสู่เป้าหมาย การเรียนรู้ก็เหมือนการเดินทางข้ามมหาสมุทรอันกว้างใหญ่ ผู้เรียนต้องมีคุณสมบัติต่างๆ มากมาย เช่น ความเพียร ความอดทน สติปัญญา เพื่อให้บรรลุเป้าหมายในการศึกษา

การวิเคราะห์บทประพันธ์ทีละท่อน

• ท่อนแรก: เน้นย้ำถึงความยากลำบากในการแสวงหาความรู้ เปรียบเสมือนการเดินทางไปยังเมืองไกล
• ท่อนสองถึงห้า: อธิบายถึงการเตรียมตัวและอุปสรรคในการเดินทาง โดยเปรียบเทียบร่างกายแต่ละส่วนเป็นส่วนประกอบของเรือ เช่น ความเพียรเป็นเหมือนกะลาสี อัชฌาสัยเป็นเสบียง สติเป็นหางเสือ
• ท่อนหกถึงแปด: เน้นย้ำถึงความสำคัญของสติปัญญาในการนำทางและหลีกเลี่ยงอุปสรรคต่างๆ
• ท่อนเก้าและสิบ: เตือนให้ระวังความขี้เกียจซึ่งเป็นอุปสรรคสำคัญที่ขัดขวางการเรียนรู้
• ท่อนสุดท้าย: สรุปความว่าความรู้คือสิ่งที่ควรค่าแก่การแสวงหา และต้องหมั่นพยายามอย่างต่อเนื่อง

คติสอนใจ

บทอาขยานนี้ให้คติสอนใจที่สำคัญหลายประการ ได้แก่

• ความเพียรเป็นสิ่งสำคัญ: การเรียนรู้ต้องใช้ความพยายามอย่างต่อเนื่อง ไม่ย่อท้อต่ออุปสรรค
• สติปัญญาเป็นเครื่องมือ: การใช้สติปัญญาในการเรียนรู้จะช่วยให้เราแก้ปัญหาและบรรลุเป้าหมายได้
• ความขี้เกียจเป็นศัตรู: ความขี้เกียจจะขัดขวางการเรียนรู้และทำให้เราไม่ประสบความสำเร็จ
• ความรู้มีค่า: ความรู้เป็นสิ่งที่ควรค่าแก่การแสวงหาและจะนำมาซึ่งประโยชน์ในอนาคต

การนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวัน

บทอาขยานนี้สามารถนำไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจำวันได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับผู้ที่กำลังศึกษาเล่าเรียน การตระหนักถึงความสำคัญของความรู้และการพยายามอย่างต่อเนื่อง จะช่วยให้เราประสบความสำเร็จในด้านการศึกษาและการทำงาน

สรุป: บทอาขยาน “วิชาเหมือนสินค้า” เป็นบทประพันธ์ที่ให้แง่คิดและแรงบันดาลใจในการเรียนรู้ โดยเปรียบเทียบการแสวงหาความรู้กับการเดินทางอันยาวไกล การทำความเข้าใจบทอาขยานนี้จะช่วยให้เราตระหนักถึงคุณค่าของความรู้และมีความมุ่งมั่นในการศึกษาเล่าเรียนต่อไป