ความหลากหลายทางชีวภาพ (Biodiversity) หมายถึงความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตบนโลกซึ่งแบ่งออกเป็น 3 ระดับหลัก ได้แก่
- ความหลากหลายของระบบนิเวศ (Ecosystem Diversity): ความหลากหลายนี้เกี่ยวข้องกับระบบนิเวศที่แตกต่างกัน เช่น ป่าไม้ ทะเล ทุ่งหญ้า หรือแม้แต่ระบบนิเวศเกษตร ความหลากหลายของระบบนิเวศเป็นการสะท้อนถึงความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตที่อาศัยอยู่ในแต่ละพื้นที่ การทำลายระบบนิเวศใดๆ ย่อมส่งผลให้ความหลากหลายของชนิดสิ่งมีชีวิตและพันธุ์สิ่งมีชีวิตในพื้นที่นั้นลดลง
- ความหลากหลายของชนิดสิ่งมีชีวิต (Species Diversity): เป็นการนับจำนวนและความแตกต่างของสิ่งมีชีวิตต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นพืช สัตว์ หรือสิ่งมีชีวิตอื่นๆ ที่อาศัยอยู่ในระบบนิเวศทั้งตามธรรมชาติและเกษตร ความหลากหลายของชนิดสิ่งมีชีวิตช่วยเพิ่มเสถียรภาพของระบบนิเวศ ซึ่งระบบนิเวศเกษตรเองก็สามารถเพิ่มความหลากหลายได้ด้วยเช่นกัน
- ความหลากหลายของสายพันธุ์และความหลากหลายทางพันธุกรรม (Varieties and Genetic Diversity): ความหลากหลายนี้เป็นการสะท้อนถึงความแตกต่างของหน่วยพันธุกรรมภายในชนิดสิ่งมีชีวิตแต่ละชนิด การมีความหลากหลายทางพันธุกรรมทำให้ชนิดสิ่งมีชีวิตสามารถปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมได้ดียิ่งขึ้น
ความหลากหลายทั้ง 3 ระดับนี้มีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด การอนุรักษ์และฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพจึงจำเป็นต้องรักษาระบบนิเวศทั้งหมด ไม่สามารถแยกส่วนในการดูแลรักษาได้ การฟื้นฟูชนิดหรือสายพันธุ์พืชและสัตว์จะมีประสิทธิภาพก็ต่อเมื่อสามารถสร้างและรักษาระบบนิเวศที่ส่งเสริมความหลากหลายทางพันธุกรรมและสายพันธุ์ได้
ความหลากหลายทางชีวภาพมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการดำรงอยู่ของมนุษย์และระบบนิเวศ เพราะช่วยให้ระบบนิเวศทำงานได้อย่างสมดุลและยั่งยืน ตัวอย่างเช่น:
- การผลิตอาหาร: ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศเกษตรทำให้มนุษย์มีอาหารหลากหลายชนิด ซึ่งช่วยให้มั่นคงด้านอาหารและส่งเสริมการพัฒนาสายพันธุ์พืชและสัตว์ที่มีความต้านทานต่อโรคและสภาพแวดล้อม
- การปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ: สิ่งมีชีวิตที่มีความหลากหลายทางพันธุกรรมสามารถปรับตัวต่อการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศและสภาพแวดล้อมได้ดีกว่า ซึ่งเป็นกุญแจสำคัญในการเอาตัวรอดของชนิดสิ่งมีชีวิตต่างๆ
- การค้ำจุนวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของมนุษย์: ความหลากหลายทางชีวภาพมีบทบาทในวัฒนธรรมของมนุษย์ เช่น การใช้พืชและสัตว์ในพิธีกรรมหรือการรักษาโรค
ดังนั้น การรักษาความหลากหลายทางชีวภาพไม่เพียงแต่เป็นการรักษาธรรมชาติเท่านั้น แต่ยังเป็นการรักษาความมั่นคงและคุณภาพชีวิตของมนุษย์ในอนาคตด้วย
