สรุปเรื่อง ระบบภูมิคุ้มกัน วิชา ชีววิทยา ชั้น ม.5
ระบบภูมิคุ้มกันเป็นกลไกที่ร่างกายใช้เพื่อป้องกันและต่อสู้กับเชื้อโรค เช่น แบคทีเรีย ไวรัส ปรสิต และสารแปลกปลอมต่างๆ ระบบภูมิคุ้มกันแบ่งออกเป็นสองประเภทหลักคือ:
1. ภูมิคุ้มกันโดยธรรมชาติ (Innate Immunity)
เป็นระบบป้องกันแรกที่ร่างกายใช้เพื่อต่อสู้กับเชื้อโรคทันทีที่เข้าสู่ร่างกาย โดยไม่จำเป็นต้องมีการเรียนรู้หรือตอบสนองที่เจาะจง ระบบนี้ประกอบด้วย:
- ผิวหนังและเยื่อบุผิว: ป้องกันไม่ให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกาย
- สารคัดหลั่งต่างๆ: เช่น น้ำตา น้ำลาย เหงื่อ มีเอนไซม์ที่สามารถทำลายเชื้อโรคได้
- เซลล์เม็ดเลือดขาวประเภทต่างๆ: เช่น ฟาโกไซท์ (Phagocytes) ทำหน้าที่กลืนกินและทำลายเชื้อโรค
- โปรตีนในเลือด: เช่น โปรตีนคอมพลีเมนต์ ที่ช่วยทำลายเชื้อโรคหรือทำให้เชื้อโรคไม่สามารถเข้าสู่เซลล์ได้
2. ภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะ (Adaptive Immunity)
เป็นระบบที่ร่างกายพัฒนาเพื่อรับมือกับเชื้อโรคที่เคยเจอมาก่อน โดยสามารถจดจำและตอบสนองต่อเชื้อโรคที่เคยเข้ามาในร่างกายได้เร็วขึ้น ระบบนี้ประกอบด้วย:
- เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซท์ (Lymphocytes): แบ่งออกเป็นสองประเภทหลัก
- เซลล์ B (B cells): ผลิตแอนติบอดี (Antibodies) เพื่อต่อต้านเชื้อโรค
- เซลล์ T (T cells): แบ่งออกเป็น T ชนิดช่วย (Helper T cells) ที่ช่วยกระตุ้นการทำงานของเซลล์ B และ T ชนิดฆ่า (Cytotoxic T cells) ที่ทำลายเซลล์ที่ติดเชื้อ
- แอนติบอดี (Antibodies): เป็นโปรตีนที่ผลิตโดยเซลล์ B เพื่อต่อต้านเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกาย
การทำงานร่วมกันของระบบภูมิคุ้มกัน
- ระบบภูมิคุ้มกันทั้งสองแบบทำงานร่วมกันเพื่อป้องกันร่างกายจากเชื้อโรค โดยภูมิคุ้มกันโดยธรรมชาติจะทำงานก่อนเพื่อป้องกันและจำกัดการแพร่กระจายของเชื้อโรค และภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะจะเข้ามาเสริมในภายหลังเพื่อกำจัดเชื้อโรคอย่างมีประสิทธิภาพ
วัคซีน
- วัคซีนเป็นตัวอย่างของการกระตุ้นภูมิคุ้มกันแบบจำเพาะ โดยใช้เชื้อโรคที่อ่อนแรงหรือบางส่วนของเชื้อโรคมาเพื่อกระตุ้นการสร้างแอนติบอดีและเซลล์ความจำ (Memory cells) ซึ่งจะช่วยป้องกันการติดเชื้อจริงในอนาคต
